-Orai e, erraten ginuen erdaraz "parva" hori da eultzia, eta len ezpaitzegon makinarik egiteko, mozten zen egitaiaz edo daillaz edo zomat gauza hortarik, gero fajo egin eta hura sartu... borda altzinean bazen leku bat prestatrik hortako, han sartzen zen eultzia, eta gero mandoekin edo idiekin edo zerbaitekin egiten zen lana. Orai oritzen niz nola erraten da ... eultzian egiteko lekua. Esan dut ez nintzala oritzen baia orai oritu naiz, eta da larraiña.
-Borda guziek?...
-Guziek, guziek, borda guziek eta han sartzen, kanpo, alorretik erman, eta gero egunean, bertze egunean, ezartzen zen espartzitrik, larraiñ guzian, eta gero bueltaka, bueltaka, trillo esaten ginuen gauza bat, abrek ermaten zien lasterka, eta harekin xeitu, xei guzia, agotza, eta hala egiten zien, xehatu guzia, eta gero berexi garia agotzetik, eta orduan guzia egiten zen eskuekin, eta gero artsaldean, hori egiten zien eguzkiarekin, beroarekin, eta gero artsaldean, haizearekin berexi, agotza garitik.
-Nola bereizten zen?
-Ba zeuden pala batzuk espres "horcas" erraten ginuen, horkak, eta haiziala egotzi goiti eta agotza ermaten zuen haizea(k) eta garia baratzen lurrean, eta gero bazen bertze bat, bahie deitzen zen, orduan garbi zegonian igaretzen zen handik, ta orduan baratzen zen oso garbi, eta gero zakuetan eseri garia eta agotza sabaiara igan...
-Eta agotzakin zer egiten zinien?
-Abelgorriendako, eta aberendako ere bai... hori xateko eta goatzea egiteko ere bai.
-Garia saltzen zinien? edo...
-Ez, ez, etxerako, ez ginuen anitz, etxerako, eta ez aski.
-Eta zetako erabiltzen zinien?
-Ogia egiteko, egiten ginuen orduan ogia etxen.
-Irina nola egiten zinien?
-Iriña errotan, eho, bazegon Otsagin errota, eta eho, eta gero etxean baginuen bertze gauza bat, torno erraten baiginuen, eta han berexi irina.
-Xakinen zinuke ogia egiten?
-Bai, aisa da hori, esartzen da iriña artesan, bi aldetan, egin zilo bat, eta han esertzen da ura, gatz pixka batekin, eta gero, egosten da lebadurara, prestatrik baitago bezperan, hori desegin ongi, eta gero faten da egosten irina polliki-pollikia eta nasi anitz-anitz, asko, eta gero segi kala, arina egosten eta trabajatu behar da anitz e?, zeren ogia elkitzen da anitzekin obeki, trabajatzen balimada, eta gero kostatzen da rato bat e?, igual oron bat eta erdi, eta gero e... uzten da reposatzen, egotzi manta bat edo hala zerbait gauza, eta utzi igual oron pare bat, eta gero bizten da labea, eta ordu... denbora hortan xiten da ogia, ya fermentatu du, eta orduan egiten da ogiak, len egiten ginuen ogi haundi, hirur kilo edo geixago...
-Egunero egiten zinien ogia?
-Ez, ez, ez, egun batez astean edo kala, jaten ginuen gero ogia, ez zen xukatzen nola oraikoa, eta gero prestatu labea, xagutu eta orduan sartu ogia, eta bi oron edo kala, egosten zen.
-Zer labetan egiten zinien, sukaldeko labean?, edo...
-Sukaldeko labean, su gaiñean ginuen labea, eta sukaldean egiten zen guzia, egin eta egosi eta guzia.
-Ez zinien bertze bat eskaileretan?
-Ez, ez, guk ez ginuen, ez.
-Orduan kozinilla eseri zinienetik etzinukien ogirik egin?
-Ez, orduan kendu ginuen labea, esertzeko kozinillara, ta ya ez dugu egin gehiago.
-Eta handik aitzina erosten zinien?
-Erosten, bai.
-Oiñez, oiñez, fan eta xin.
-Zonbat egunez?
-Hirur edo laur egun, hirur edo laur.
-Ba, fite egiten zinien.
-Fateko ebiliz...
...hiltzen?, beti zomait.
-Modorra jartzen ziren? edo...
-Bai, bai modorrak ere bai, orai, zomait, elkitzen zelaik zonbait modorra, pues kurak guaurek hiltzen ta xaten gintzaka.
-Bardenetan ze xaten zinien?
-Zer?, pues zopa, bilgor-zopa bai, bilgor-zopa, eta okurritzen zelarik, pues ollo-zopa ere bai, orai "que" bilgor-zopa "lo que más", kori usatzen ginuen denbra guzian... "me has entendido..."
-Ezkondu zintzanian Erriberara fan zintzan ere?
-Orai, guzietarik faten da, yaguenak ezkondurik.
-Zonbat egunez?
-Hirur edo laur egun, hirur edo laur.
-Ba, fite egiten zinien.
-Fateko ebiliz...
...hiltzen?, beti zomait.
-Modorra jartzen ziren? edo...
-Bai, bai modorrak ere bai, orai, zomait, elkitzen zelaik zonbait modorra, pues kurak guaurek hiltzen ta xaten gintzaka.
-Bardenetan ze xaten zinien?
-Zer?, pues zopa, bilgor-zopa bai, bilgor-zopa, eta okurritzen zelarik, pues ollo-zopa ere bai, orai "que" bilgor-zopa "lo que más", kori usatzen ginuen denbra guzian... "me has entendido..."
-Ezkondu zintzanian Erriberara fan zintzan ere?
-Orai, guzietarik faten da, yaguenak ezkondurik.
-Zu gazte zintzanian Erriberara fan zintzan?
-Bai, anitx, tokatu zaida "al cabo de los tiempos" anitz fatia Erribrala, tokatu zaida bai.
-Gogorra zen?
-Gogorra, buf!, trabajo kura etzaiken sobrelleba.
-Nun egiten zinien lo han Bardenetan?
-Bardenetan, Bardean?, Bardean, kan pues, mendian, Bardea re gauza serioa da, kasik "más vale marchar a un presidio...".
-Bai, anitx, tokatu zaida "al cabo de los tiempos" anitz fatia Erribrala, tokatu zaida bai.
-Gogorra zen?
-Gogorra, buf!, trabajo kura etzaiken sobrelleba.
-Nun egiten zinien lo han Bardenetan?
-Bardenetan, Bardean?, Bardean, kan pues, mendian, Bardea re gauza serioa da, kasik "más vale marchar a un presidio...".
...bizian egita? ...pues e, alorrean, alorrean, pues katxarro batzurekin trabajatzea.
-Non duzie borda?, bordara?
-Badakizua non duen Xigante goitti kartan? ...pues "al lau", ondoan.
-Nola joaten zintzaien bordara, oinez edo mandoz?
-Pues guzietarik, baia oiñez mandoan beño yago.
-Iratira faten zintzaien?
-Bai, bai, pues, Iratire kortik, leku koitaik faten gintzan, bai.
-Zer zinien ardiak edo beiak, abelgorri, zer zinien?
-Pues, begi, ba, begiak eta ardiak, pues gauza kuetarik ermaten gintzan, Iratira, eta faten gintzan buelta matera.
-Zer ziren, goian?
-Pues goiti kartan tugu, pues, ardiak, eta "ahora", orai kau faten da elkitzera kanpo.
-Egun igandea da, igandetan ere faten da?
-Bai, bai, artzaia bai.
-Egun guztietan egin behar du...
-Egun guzietan, artzaiak ez du perdonerik.
-Zer egunetan hartzen zien festa?
-Xei? pues igandetarik, "aparte de" igandetarik ezta goardatzen xei, beno, zomait egun fiesta, eztakiat orai Santiago ta festi kuek guardatzen direnez, eta Amaberjina ere bai ezta?, eta gero, gero San Juan, ta badaude bai, xei, "unos cuantos xeies...".
-Non duzie borda?, bordara?
-Badakizua non duen Xigante goitti kartan? ...pues "al lau", ondoan.
-Nola joaten zintzaien bordara, oinez edo mandoz?
-Pues guzietarik, baia oiñez mandoan beño yago.
-Iratira faten zintzaien?
-Bai, bai, pues, Iratire kortik, leku koitaik faten gintzan, bai.
-Zer zinien ardiak edo beiak, abelgorri, zer zinien?
-Pues, begi, ba, begiak eta ardiak, pues gauza kuetarik ermaten gintzan, Iratira, eta faten gintzan buelta matera.
-Zer ziren, goian?
-Pues goiti kartan tugu, pues, ardiak, eta "ahora", orai kau faten da elkitzera kanpo.
-Egun igandea da, igandetan ere faten da?
-Bai, bai, artzaia bai.
-Egun guztietan egin behar du...
-Egun guzietan, artzaiak ez du perdonerik.
-Zer egunetan hartzen zien festa?
-Xei? pues igandetarik, "aparte de" igandetarik ezta goardatzen xei, beno, zomait egun fiesta, eztakiat orai Santiago ta festi kuek guardatzen direnez, eta Amaberjina ere bai ezta?, eta gero, gero San Juan, ta badaude bai, xei, "unos cuantos xeies...".
-Oroitzen duzu gazta nola egiten zen?
-Gazta?, klaro, pues, ezniareki.
-Eta zer egiten zen?
-Pues, kuajoa, eznia kuajatzen zen.
-Zonbat gazta egiten zinien urtean?
-Pues, etxerako, hemen ezta egiten ya, guti, "poco más o menos" zerbait saltzen zen bana guti, yaguena...
-Gazta anitz izaten zinien?
-Ba!, pues, etxen bertze gauza bat bezala, askaltzeko ta, postretako, bazkalduta, ta atsaldetan eta kala...
-Eta zenbrena nola egiten zen?
-A, zenbrena?, pues gero berriz gaztari gentzen zena, kura berriz suan exartzen zen berxko batean, eta irakitzen, irakitzen, irakitzen, baratzen zen koajatrik, ta gero kola pues, zakuto batian eskorritzen zen, ta kala, "a lo mejor pues", kan baratzen zena, ya txuku...
-Nola xaten zinien zendrena, gordinik edo, zopan edo, nola?
-A, zopa, eta gordinik ere bai zen onik, baia yaguena zopa, zenbren zopa.
-Orai xaten duzu zenbrenik?
-Orai?, ezpaitugu, ez dugu xaten.
-Inork ez du egiten orai? Inork ez du egiten zenbrenik?
-Hemen iork ez du egiten ya, ez gazta eta ez zenbren, ezta iten deus.
-Erronkarin, Uztarrotzen egiten die...
-A!, kan orainik egiten die, bai, zenbrea eta gazta eta guzietarik.
-Eta Zuberoko artzaiek ere egiten die...
-A!, seguro, denbra kaitan ere kor iten zen aniz yago, hemen etxerako ta kala iten zen.
-Non egiten zinien gaztak, bordan edo herrian?
-Bordan, bordan, bordan iten zen, kan, sukaldean.
-Xukatzen zomat denbora uzten ziren?
-Ba, eztakit, pues... hilabete bat edo bida; ongi-ongi, pues eztakit.
-Ardi gazta egiten zen beti?
-Ba, pues, nasten zen, ahuntz, eta batean begi, pues igual guziak nasteka, baia ezpazen, begi, ardiik, pues ardi.
-Zer hilabetetan egiten ziren? Bedatsean edo udan edo...
-A, pues, bedatsean, maiatza, aprila, hortik... iten zen, pues kasi-kasi bedatsean "desde luego se hacía...".
-Orduan, ardiak Bardenatik xiten zirenean egiten ziren gaztak?
-Ba, pues, lenik xiten bazen goixtar edo, lenik moxten zen, "esquilar".
-Zu fan zintzan Bardetara?
-Bai, baia denbra kaitan jende gaztea guzia faten zen, neguan Erribrala, Bardenala edo berze herritra, kasik-kasik, denbra kaitan, guziak, hamar, hameka edo amabi urteak kunplitzen zintuelaik, ala!, Erribrala, lan egitra...
-Norekin fan zintzan lenengo aldiz?
-Pues, anaekin edo, aitekin edo, lagunekin, pues beti etxeko jendekin.
-Gogorra zen?, kango bizitza, gogorra zen?
-O, gogor gogor, orai biño gogorrago... denbra kaitan, pues laur edo borz edo sei hilabete, korlian, goatzerik lurrian, larrua gaiñean, bat edo bida edo larru xukatzen zaoren, pues karen gaiñean, pues, etzen berze goatzeik, koltxonik eta deus e, "entonces".
-Hori Bardenetan edo Erriberako herri batetan, non egiten zinien lo?
-A, pues korle berian. Herriala?, herriala ez zen faten batre, pues gauza bila, xateko bila eta gauza koek, baia, lo eta bizia korlian, igual nola denborak kemen bordan, aste guzia bordan?, pues kan denbora guzia korlian, etzen berze defensarik.
-Noiz artio baratzen zintzaien Bardenetan?
-A, pues segun denborak, pues bedatsea artio.
-Eta gero kemen zuzen faten zintzaien portura?
-A, kebendik pues portuala, uda guzia bortuan, eta bortutik Bardiala eta Bardiala bortualat ta kala, goan eta xin beti leku beriala.
-Eta herrira noiz xaunsten zintzaien?
-Herriala?, pues, igual batre.
-Gazta?, klaro, pues, ezniareki.
-Eta zer egiten zen?
-Pues, kuajoa, eznia kuajatzen zen.
-Zonbat gazta egiten zinien urtean?
-Pues, etxerako, hemen ezta egiten ya, guti, "poco más o menos" zerbait saltzen zen bana guti, yaguena...
-Gazta anitz izaten zinien?
-Ba!, pues, etxen bertze gauza bat bezala, askaltzeko ta, postretako, bazkalduta, ta atsaldetan eta kala...
-Eta zenbrena nola egiten zen?
-A, zenbrena?, pues gero berriz gaztari gentzen zena, kura berriz suan exartzen zen berxko batean, eta irakitzen, irakitzen, irakitzen, baratzen zen koajatrik, ta gero kola pues, zakuto batian eskorritzen zen, ta kala, "a lo mejor pues", kan baratzen zena, ya txuku...
-Nola xaten zinien zendrena, gordinik edo, zopan edo, nola?
-A, zopa, eta gordinik ere bai zen onik, baia yaguena zopa, zenbren zopa.
-Orai xaten duzu zenbrenik?
-Orai?, ezpaitugu, ez dugu xaten.
-Inork ez du egiten orai? Inork ez du egiten zenbrenik?
-Hemen iork ez du egiten ya, ez gazta eta ez zenbren, ezta iten deus.
-Erronkarin, Uztarrotzen egiten die...
-A!, kan orainik egiten die, bai, zenbrea eta gazta eta guzietarik.
-Eta Zuberoko artzaiek ere egiten die...
-A!, seguro, denbra kaitan ere kor iten zen aniz yago, hemen etxerako ta kala iten zen.
-Non egiten zinien gaztak, bordan edo herrian?
-Bordan, bordan, bordan iten zen, kan, sukaldean.
-Xukatzen zomat denbora uzten ziren?
-Ba, eztakit, pues... hilabete bat edo bida; ongi-ongi, pues eztakit.
-Ardi gazta egiten zen beti?
-Ba, pues, nasten zen, ahuntz, eta batean begi, pues igual guziak nasteka, baia ezpazen, begi, ardiik, pues ardi.
-Zer hilabetetan egiten ziren? Bedatsean edo udan edo...
-A, pues, bedatsean, maiatza, aprila, hortik... iten zen, pues kasi-kasi bedatsean "desde luego se hacía...".
-Orduan, ardiak Bardenatik xiten zirenean egiten ziren gaztak?
-Ba, pues, lenik xiten bazen goixtar edo, lenik moxten zen, "esquilar".
-Zu fan zintzan Bardetara?
-Bai, baia denbra kaitan jende gaztea guzia faten zen, neguan Erribrala, Bardenala edo berze herritra, kasik-kasik, denbra kaitan, guziak, hamar, hameka edo amabi urteak kunplitzen zintuelaik, ala!, Erribrala, lan egitra...
-Norekin fan zintzan lenengo aldiz?
-Pues, anaekin edo, aitekin edo, lagunekin, pues beti etxeko jendekin.
-Gogorra zen?, kango bizitza, gogorra zen?
-O, gogor gogor, orai biño gogorrago... denbra kaitan, pues laur edo borz edo sei hilabete, korlian, goatzerik lurrian, larrua gaiñean, bat edo bida edo larru xukatzen zaoren, pues karen gaiñean, pues, etzen berze goatzeik, koltxonik eta deus e, "entonces".
-Hori Bardenetan edo Erriberako herri batetan, non egiten zinien lo?
-A, pues korle berian. Herriala?, herriala ez zen faten batre, pues gauza bila, xateko bila eta gauza koek, baia, lo eta bizia korlian, igual nola denborak kemen bordan, aste guzia bordan?, pues kan denbora guzia korlian, etzen berze defensarik.
-Noiz artio baratzen zintzaien Bardenetan?
-A, pues segun denborak, pues bedatsea artio.
-Eta gero kemen zuzen faten zintzaien portura?
-A, kebendik pues portuala, uda guzia bortuan, eta bortutik Bardiala eta Bardiala bortualat ta kala, goan eta xin beti leku beriala.
-Eta herrira noiz xaunsten zintzaien?
-Herriala?, pues, igual batre.
-Mirrix-marrax, non egon? -Amorzeanean. -Zer eman? -Txitxi eta papa. -Non ene partea? -Graizupean. -Graizua non? -Suak erre. -Sua non? -Urak hil. -Ura non? -Idiak edan. -Idiak non? -Artu eriten. -Artua non? -Olloak xan. -Olloa non? -Arroltze erruten. -Arroltzea non? -Apezak xan. -Apeza non? -Sarri kukulian meza ematen.
-Mirrix-marrax, non izan? -Amiñenean. -Zer eman? -Txitxi ta papa. -Non ene partea? -Graitzupean. -Graitzua non? -Suak erre. -Sua non? -Urak hil. -Ura non? -Idiak edan. -Idia non? -Arto eriten. -Artoa non? -Olloak xan. -Olloa non? -Arroltze erruten. -Arroltzea non? -Apezak xan. -Apeza non? -Ori kukulian kukulian meza ematen.
-Pues, igande bat bezala, goizian konfesa ta komeka, gero mezara, artsaldian bezperatra, eta gero plazan dantzara.
-Nondik xiten zen musika, musikariak?
-Musikariak?, herriko gitarrak.
-Nortzuk ziren?
-Nor?, Motxale, eta Xinkoenetxean, eta gero nor?...
-Gizonek, len gizon guziek xakitzen zien. Mutilak pelota xokoan, eta gizonak kalbala, blankoa txokatzen dien kalbala, gero koadrillak hasten zien kan..., eta gero etxera.
-Nola jolasten da kalbala?
-Nola?, kalbara zen harri bat, harri bat eta gero berze batekin egotsen zien, berze harria da atsoa, ta atsoan egots eta kala.
-Pues, pelotariak ziren Gabriel Baraze, Roberto Baraze, Josemari Larrat, gero Jaunsaraz eta Lasa, hoiek, sekretarion semeak sarearekin...
-Bai, igandetan, igandetan, eta gero egiten zien kanpeonato, Ezkarozereki eta Ezparzareki...
-Nortzuk ziren pelotari onenak?
-Onenak?, Otsagiko eta Ezkaroze... etan ere bai.
-Espartzakoak eta Pardixerriakoak txarragoak.
-Txarrak, txarragoak.
-Nondik xiten zen musika, musikariak?
-Musikariak?, herriko gitarrak.
-Nortzuk ziren?
-Nor?, Motxale, eta Xinkoenetxean, eta gero nor?...
-Gizonek, len gizon guziek xakitzen zien. Mutilak pelota xokoan, eta gizonak kalbala, blankoa txokatzen dien kalbala, gero koadrillak hasten zien kan..., eta gero etxera.
-Nola jolasten da kalbala?
-Nola?, kalbara zen harri bat, harri bat eta gero berze batekin egotsen zien, berze harria da atsoa, ta atsoan egots eta kala.
-Pues, pelotariak ziren Gabriel Baraze, Roberto Baraze, Josemari Larrat, gero Jaunsaraz eta Lasa, hoiek, sekretarion semeak sarearekin...
-Bai, igandetan, igandetan, eta gero egiten zien kanpeonato, Ezkarozereki eta Ezparzareki...
-Nortzuk ziren pelotari onenak?
-Onenak?, Otsagiko eta Ezkaroze... etan ere bai.
-Espartzakoak eta Pardixerriakoak txarragoak.
-Txarrak, txarragoak.
-Egun San Juan eguna da, nola igaretzen zen len eguna?
-Pues, xan eta deseiunas, mezara fan, gero xan eta ez dantza ez deus ere, deus ere...
-Etxean igaretzen zinien?
-Etxean, etxean edo paseatzen, karreteran paseatzen, borz edo sei mutil, emazte eta bi mutil... akonpañatzen, eta kala, zer bihar dugu egin.
-Pues, xan eta deseiunas, mezara fan, gero xan eta ez dantza ez deus ere, deus ere...
-Etxean igaretzen zinien?
-Etxean, etxean edo paseatzen, karreteran paseatzen, borz edo sei mutil, emazte eta bi mutil... akonpañatzen, eta kala, zer bihar dugu egin.
-Basilia Contín de Carlos, Otsagikoa, len Tomaxena, et'orai Blasadutena. Nik ikasi nuen, lenbizikoa ikasi nuen euskaraz, "o sea que" nee etxean etzien hitzegiten erdaraz batere, eta ni niz handiena, lenbizikoa, eta gero ez niz oroitzen noiz artio elegin nuen, amak esaten zuen eskolara fan artio, orduan utzi nuela elegitea, baia lenbizikoa, ikasi nuen hori, euskaraa.
-Amorziak eta aitaborziak bazakien zerbait erdara, baia etzien egiten sekula, haien artian sekula, guri zomait aldiz, baia euskaraz beti, haien artian beti eta guri ere bai, konprenditzen ginuen guzia, eta beti egiten zien, ni izauntu nuen, eta ni handitrik ere bai, eta aitak eta amak beti euskaraz egiten zien ele haien artean, eta guri ere bai baia gu, gu... egiten erdaraz, haiek euskeraz eta guk erdaraz.
-Artzaiek Bardeetan euskaraz elegiten zien haien artean?
-Bai, uste badut baietz, e, nere aitak eta osaba Benanziok beti egiten zien, xiten zienian Otsagira, hola, igual egiten zien neguan, xunto zauden negu guzia, beti euskaraz.
-Zaraitzuko zein herritan galdu zen euskara lenbizi?
-Nik beti aitu dut Izalzun.
-Zergatik Izalzun?
-Pues, "no sé", akaso kontu da baia esaten zien karabinero aniz heldu zela hara bizitzera eta orduan galdu zen euskarara.
-Amorziak eta aitaborziak bazakien zerbait erdara, baia etzien egiten sekula, haien artian sekula, guri zomait aldiz, baia euskaraz beti, haien artian beti eta guri ere bai, konprenditzen ginuen guzia, eta beti egiten zien, ni izauntu nuen, eta ni handitrik ere bai, eta aitak eta amak beti euskaraz egiten zien ele haien artean, eta guri ere bai baia gu, gu... egiten erdaraz, haiek euskeraz eta guk erdaraz.
-Artzaiek Bardeetan euskaraz elegiten zien haien artean?
-Bai, uste badut baietz, e, nere aitak eta osaba Benanziok beti egiten zien, xiten zienian Otsagira, hola, igual egiten zien neguan, xunto zauden negu guzia, beti euskaraz.
-Zaraitzuko zein herritan galdu zen euskara lenbizi?
-Nik beti aitu dut Izalzun.
-Zergatik Izalzun?
-Pues, "no sé", akaso kontu da baia esaten zien karabinero aniz heldu zela hara bizitzera eta orduan galdu zen euskarara.
-Erranen dauzut nola deitzen naizan, pues, Bizente Kanbra.
-Zer etxetakoa?
-Garaxena.
-Eta zure emaztea ze etxetakoa...?
-Nor?, Emaztea?, Burletenea, Burleteneko.
-Euskalduna zen ere?
-Uskalduna bai.
-Noiz artio elegin zinien euskaraz, zien artian?
-Gure artean?, ba, ez ginuen denbra anitzez egin uskarara ez, guauren artean, denbora kaitan guti, guti xuntatzen zen gazteriara.
-Zure aitari t'amari aditu zinaben erdara?
-Erdara?, ez, guti, guti edo batere.
-Nun ikasi zinuen uskara?
-Kemen, etxen.
-Eta karrikan?
-Eta karrikan, eta karrikan, pues, ba... konpañereki, konpañereki.
-Zure adiñeko mutikoek euskaraz xardokitzen ziren ere?
-Bai, xardokitzen zien, bai.
-Pena ematen dauzu euskara galtzeak?
-Bai, pena ematen du, bai, ikasten den guzia ez lukek utzi behar galtzerat...
-Zer etxetakoa?
-Garaxena.
-Eta zure emaztea ze etxetakoa...?
-Nor?, Emaztea?, Burletenea, Burleteneko.
-Euskalduna zen ere?
-Uskalduna bai.
-Noiz artio elegin zinien euskaraz, zien artian?
-Gure artean?, ba, ez ginuen denbra anitzez egin uskarara ez, guauren artean, denbora kaitan guti, guti xuntatzen zen gazteriara.
-Zure aitari t'amari aditu zinaben erdara?
-Erdara?, ez, guti, guti edo batere.
-Nun ikasi zinuen uskara?
-Kemen, etxen.
-Eta karrikan?
-Eta karrikan, eta karrikan, pues, ba... konpañereki, konpañereki.
-Zure adiñeko mutikoek euskaraz xardokitzen ziren ere?
-Bai, xardokitzen zien, bai.
-Pena ematen dauzu euskara galtzeak?
-Bai, pena ematen du, bai, ikasten den guzia ez lukek utzi behar galtzerat...
-Ene izena da Julia de Carlos Salcet, eta sortrik Sanzeten etxean, está bien? ...aitaborze ta...
-Nori aitu zinakon euskara?
-Aitaborze ta amorzeari, eta aita ta amari ere bai.
-Noiz artio elegin zinuen uskaraz?
-Hamalaur edo hamabos urte artio.
-Eta eskolan?
-Eskolan ez, ez; elizan, elizan katezismoan.
-Orai inorekin elegiten duzu uskaraz?
-Ez, ez iorekin.
-Zonbat urtez egon zara euskaraz xardokitu gabe?
-Hirurogeita bat, hirurogeita bat.
-Pena ematen dauzu euskara galtzea...?
-Anitz pena, anitz.
-Nori aitu zinakon euskara?
-Aitaborze ta amorzeari, eta aita ta amari ere bai.
-Noiz artio elegin zinuen uskaraz?
-Hamalaur edo hamabos urte artio.
-Eta eskolan?
-Eskolan ez, ez; elizan, elizan katezismoan.
-Orai inorekin elegiten duzu uskaraz?
-Ez, ez iorekin.
-Zonbat urtez egon zara euskaraz xardokitu gabe?
-Hirurogeita bat, hirurogeita bat.
-Pena ematen dauzu euskara galtzea...?
-Anitz pena, anitz.
-Zer etxetakoa zara?
-Mañulanda etxeko.
-Nori aditu zinakon uskara?
-Aitak eta amak, aitak eta amak...
-Karrikan elegiten zinien uskaraz?
-Ez, guti, guti, karrikan guti, guti, guti...
-Eskolan?
-Eskolan, deus ez.
-Eta elizan?
-Elizan bai, don Daniel, don Daniel.
-Apezak euskaldunak ziren?
-Don Daniel bai, don Daniel bai... berzeik, berzeik ez... eztait...
-Orai, norbaitekin elegiten duzu euskaraz?
-Orai ez.
-Noiztik ez duzu euskaraz xardokitu?
-Pues, anitz urtez, anitz urtez.
-Zonbat urte?
-Pues, berrogeitamar.
-Mañulanda etxeko.
-Nori aditu zinakon uskara?
-Aitak eta amak, aitak eta amak...
-Karrikan elegiten zinien uskaraz?
-Ez, guti, guti, karrikan guti, guti, guti...
-Eskolan?
-Eskolan, deus ez.
-Eta elizan?
-Elizan bai, don Daniel, don Daniel.
-Apezak euskaldunak ziren?
-Don Daniel bai, don Daniel bai... berzeik, berzeik ez... eztait...
-Orai, norbaitekin elegiten duzu euskaraz?
-Orai ez.
-Noiztik ez duzu euskaraz xardokitu?
-Pues, anitz urtez, anitz urtez.
-Zonbat urte?
-Pues, berrogeitamar.
-Nola deitzen zara?
-Biktoria Moso Rekalde.
-Zein etxetakoa?
-Argontxe etxea.
-Non ikasi zinuen uskara?
-Pues, karrikan xardukitzen Kanbren emaztea eta gizona eta gero alaba, alaba bat, bizi den alaba, txikiena eta kala...
-Eta zure aitari eta amari ez zinaben aditu uskara?
-Bai, aitu bai, bai, akar egiteko, esto, gaizki errateko gurendako.
-Eskolan uskaraz egiten zinien?
-Ez, ez, deus ere, anitz gaixto eskolan.
-Eta elizan?
-Elizan deus ere.
-Apezak ez ziren uskaldunak?
-Apezak?, ez, ez. Len bai aniz, konfesatu eta, guzia, emazteak, en uskera.
-Pena ematen dauzu euskera Otsagin galtzeak?
-Aniz pena, aniz, ni near egiten..., zomat aldiz near egiten, zerendako bear din galdu?
-Biktoria Moso Rekalde.
-Zein etxetakoa?
-Argontxe etxea.
-Non ikasi zinuen uskara?
-Pues, karrikan xardukitzen Kanbren emaztea eta gizona eta gero alaba, alaba bat, bizi den alaba, txikiena eta kala...
-Eta zure aitari eta amari ez zinaben aditu uskara?
-Bai, aitu bai, bai, akar egiteko, esto, gaizki errateko gurendako.
-Eskolan uskaraz egiten zinien?
-Ez, ez, deus ere, anitz gaixto eskolan.
-Eta elizan?
-Elizan deus ere.
-Apezak ez ziren uskaldunak?
-Apezak?, ez, ez. Len bai aniz, konfesatu eta, guzia, emazteak, en uskera.
-Pena ematen dauzu euskera Otsagin galtzeak?
-Aniz pena, aniz, ni near egiten..., zomat aldiz near egiten, zerendako bear din galdu?
ESPARTZA.
Etxetik bordara lanean, eta gizonak Erribera aldera
...Dionisia...zenbat urte dituzu?
...laurogeitaborz.
-Eta hori aunitz edo guti da?
-Anitz, anitz da hori, anitz, anitz urte... ta ze behar dauzut erran?
-Nik preguntatuko dautzut, ta lehenagoko bizimodua, oihanean lanean edo... beti oihanean lanean?
-Bai, oihaneala bai, faten gintzan, oihaneala.
-Oinez?
-Bai, bai, zangoen gañean, ez ginuen deus ere fateko, baizik ere zangoak, oihaneala, lan egitra kan, behiekin, beste lanik ez ginuen, enuen egiten, baizik ere behiak segi, oihanean, eun guziko, askaria hartu goizian, artseal'artio faten giztzan oihaneala behiekin, ez gintzan xausten arts'artio, eun guzia oihanean, egiten bazuen euri, euri, egiten bazuen elur, elur, kan bar zen egon.
-Denpra gaixtoarekin ere?
-Bai, bai, bai, halik eta neguan sartu artio denbra gaixtoan, egun oro faten gintzan oihaneala behiekin.
-Eta han bordala edo...
-Keen bai bordala, bordala. Ta bordala faten gintzan astelenean, eta ez gintzan xausten halik eta larunbateala artio, aste guzia kan bordan, behiekin, ermaten ginuen ya astelenean, erkaituak erraten baizen orduan, erkaituak, eta aste guzian kan, larunbatean xauntsi, igandea igare etxen, astelenean nik ogiak egin bihar, ogiak egin eta oaiñik artsian mandoan eseri ogiak eta fan bordala, eta banuen bi oron bide bordala fateko, hobeenian faten nintzan keendik ilunian e, eta bi oron bide, e!, kanis egoten zen aita, ta ama, eta nik, lenbiziko bi semeak ere bai, kan eun guzia, aste guzia kan, geldi-geldiak, baia ni ebiltzen nintzan goiti ta apal errekaitu bila.
-Erran duzu ogia egiten zinuela igandetan? Eta nola egiten zinuen?
-"No, no", igandean ez, astelenean, astelenean egiten nuen ogiak, zortzi oro, zortzi oro bihar nuen nik ogiak egin.
-Eta nola egiten ziren ogiak?
-Etxen, baginuen labea, baginuen gauza guziak, eta ogiak egin ta, bai, bai, artsean ogiekin bordala.
-Eta kilo aunitz edo guti, ogi?
-A, pues, egiten nituen hamabi hamahirur ogi, eta izaten zien, orduan etzen kilorik baizik ere librak, bedratzi eta hamar libra ogi bakotxa, ta egiten nituen, pues, hamabi, hamahirutra etzen heltzen, hamabitan. Egiten nuen orea, eta gero kala bueltaka bueltaka sartzen nuen ogia labean, ta bihar zen egon hirur orones, ogiak labean, ... labetik elki zaku batiala, ta zakuan ogiekin bordala.
-Eta labea zaharra, harrizkoa edo, zer zen, harriakin egina zen labea?
-Bai, bai, bai.
-Orai ez da ikusten?
-Ez, ez, egiten du ya urte anitz e?, ene kontu konek, bai, bai urte anitz.
-Eta zamarixkoan iganik bordala?
-A, bai, zamariarekin, zamari ez, mando ginuen, ene denbran beti izan ginuen mando, behiak eta ahuntzak eta ardi eta guzietarik izan ginuen, guzietarik.
-Eta aita faten zen Erribrara ardi saldoekin?
-Bai, bai.
-Zu fan zra ere Erribrara?
-Ez, ni Erribrala ez nintzan fan batere, kortik libratu nintzan, Erribrala fan bage.
-Eta aitak zer erraten zuen?
-Pues deuse, aitak urte gutis izan ze, izan ze ene senarra, faten zena artzai, aita ez, aita ya zen delikatu, beti zegon eri, delikatu, baia ene senarra faten zen sei edo zazpi hilabeterendako Erribrala, eta ni kemen berzeekin, lenbiziko urteetan bi semerekin baratzen nintzan, ta aita t'ama. Eta senarra Erribran.
-Eta non barna faten zren Erribrara?
-O, urrun, urrun faten ze, bai, bai, anitx urrun.
-Eta zenbat ardi saldorekin, zenbat ardirekin?
-Ez, pues, eztut erranen zemat, zer saldo ermaten zuen, lauregun edo kala, edo borzegun edo kala, ermaten zuen.
-Artzai?
-Artzai, artzai, eta erraten zuena berak, eta kueba batean lo egiten, eta behar baldin bazien xan, fan behar zien herri batiala gabaz, egunaz zaldiekin, eta artsian errekeituen bila faten zen herriala, ta gandik faten zen gero kueba batiala, kueban erraten zuen, kueban, hobeenian euri egiten zuelarik ituxurak gaiñala.
-Orduan lo egin bage?
-A, lo egiten zien egunaz, iguzkiarekin, artsian ez, igaretzen zen lorik in bage.
-Orduan sei zazpi hilabetendako.
-Bai, bai, bai, faten ze.
-Baina, negua pasatzera?
-Bai, bai, negu guzia kan, halik eta martxoaren azkenial'artio etzen xiten.
-Eta dirua atratzen zuen?
-Ba, hamar durorendako faten zen hilabetian, hamar duro irabazten zue, ez yago eta ez gutiago, hamar duro.
-Eta diru korrekin gauza anitz erosten ahal zen edo guti?
-A, bai, bai, baratzen gintzan ongi, bai, bai. Orduan baitzauden gauzak kariek kala, erosteko, ez orai bezala, ez.
-Orai kario?
-Orduan guti eta orai sobra.
-Orduan zuk egin duzu lana oihanean, bordan, eta etxean ere, etxeko lanak?
-Bai, guziak egiten nuen, bordatik xauntsi eta erkaituak, ala!, bila tiendala, ardo bila, guzietra faten nintzan, eta gero ala!, mandoa kargatu ta bordala, zonbat biaje dauket eginik, bai, ze bizia, ez gaude igual ez, orduan ta orai, ez gaude igual.
-Eta oraiko gazteak hobe bizi dra?
-Ba, sobra ongi oraikoak, sobra ongi.
-Eta, zera, lehen nork egiten zuen lan handiago, gizonak edo emakumeak?
-Emaztiek, emaztiek egiten ginuen lan yago, nik udan xiten zelarik gariak egitatzeko, nik egitatzen nuen gizonek biño yago, izan nuen maiña anitz egitatzeko.
-Orduan udan garia igitatu?
-Bai, bai, egitaz, egitaiaz.
-Eta gero gari horrekin zer egiten zen?
-A, pues, gari kura larrian, eultziak, eta egiten ginuen eultzia, pues, behiekin, bi behi xuntatu buztarriaz eta ala!, eultziala, gero faten gintzan bukatuz, bukatuz, "ala! bazterriala!", "ala, erdiala, erdiala!", ta kala xardukitzen ginue.
-Eta eultzitu eta gero haizearekin edo...
-Bai, bai, bai, sardiaz haizatzen ginuen, eta garia palaz, agotza sardiaz ta garia palaz, zer moduak e?, orduan, zer moduak! Eta orai ezta igual, ez, ez, orai ezta ez ogirik egiten ta deus ere, orai guziek eragutzen die ogia atariala. Ze behar die emazte kebek, eztie ikasi ni bezala ez, ni bezala ez. Etxekoandre konek eztu ez ogirik egin, ya konen denbran etzen egiten ogirik, baia nik bai in ditut anitz.
-Eta irina nondik ekartzen zenuten?
-Baginuen errotara, ematen ginuen garia ta kan ehotzen ze, eta gero eragutzen ginuen zakuan irina etxera, ta irin kartaz egiten ginuen ogiak.
-Ogi ona?
-Ba, bai, bai, ogiak onik onik...
-Kuku bitarte, Natibitate, gabaren gaba, artzaia dantzari, ardia belari, argi, argi, mundu guziari. Etxe kontan laur ardi, laurek zortzi begarri, etxe kontan bai ardo, etxakin zomana, eraukizu kozu bana, xakiteko zomana, etxe kontako nagusi-etxekoandriek izan zaela gaba on, abalili!
...Dionisia...zenbat urte dituzu?
...laurogeitaborz.
-Eta hori aunitz edo guti da?
-Anitz, anitz da hori, anitz, anitz urte... ta ze behar dauzut erran?
-Nik preguntatuko dautzut, ta lehenagoko bizimodua, oihanean lanean edo... beti oihanean lanean?
-Bai, oihaneala bai, faten gintzan, oihaneala.
-Oinez?
-Bai, bai, zangoen gañean, ez ginuen deus ere fateko, baizik ere zangoak, oihaneala, lan egitra kan, behiekin, beste lanik ez ginuen, enuen egiten, baizik ere behiak segi, oihanean, eun guziko, askaria hartu goizian, artseal'artio faten giztzan oihaneala behiekin, ez gintzan xausten arts'artio, eun guzia oihanean, egiten bazuen euri, euri, egiten bazuen elur, elur, kan bar zen egon.
-Denpra gaixtoarekin ere?
-Bai, bai, bai, halik eta neguan sartu artio denbra gaixtoan, egun oro faten gintzan oihaneala behiekin.
-Eta han bordala edo...
-Keen bai bordala, bordala. Ta bordala faten gintzan astelenean, eta ez gintzan xausten halik eta larunbateala artio, aste guzia kan bordan, behiekin, ermaten ginuen ya astelenean, erkaituak erraten baizen orduan, erkaituak, eta aste guzian kan, larunbatean xauntsi, igandea igare etxen, astelenean nik ogiak egin bihar, ogiak egin eta oaiñik artsian mandoan eseri ogiak eta fan bordala, eta banuen bi oron bide bordala fateko, hobeenian faten nintzan keendik ilunian e, eta bi oron bide, e!, kanis egoten zen aita, ta ama, eta nik, lenbiziko bi semeak ere bai, kan eun guzia, aste guzia kan, geldi-geldiak, baia ni ebiltzen nintzan goiti ta apal errekaitu bila.
-Erran duzu ogia egiten zinuela igandetan? Eta nola egiten zinuen?
-"No, no", igandean ez, astelenean, astelenean egiten nuen ogiak, zortzi oro, zortzi oro bihar nuen nik ogiak egin.
-Eta nola egiten ziren ogiak?
-Etxen, baginuen labea, baginuen gauza guziak, eta ogiak egin ta, bai, bai, artsean ogiekin bordala.
-Eta kilo aunitz edo guti, ogi?
-A, pues, egiten nituen hamabi hamahirur ogi, eta izaten zien, orduan etzen kilorik baizik ere librak, bedratzi eta hamar libra ogi bakotxa, ta egiten nituen, pues, hamabi, hamahirutra etzen heltzen, hamabitan. Egiten nuen orea, eta gero kala bueltaka bueltaka sartzen nuen ogia labean, ta bihar zen egon hirur orones, ogiak labean, ... labetik elki zaku batiala, ta zakuan ogiekin bordala.
-Eta labea zaharra, harrizkoa edo, zer zen, harriakin egina zen labea?
-Bai, bai, bai.
-Orai ez da ikusten?
-Ez, ez, egiten du ya urte anitz e?, ene kontu konek, bai, bai urte anitz.
-Eta zamarixkoan iganik bordala?
-A, bai, zamariarekin, zamari ez, mando ginuen, ene denbran beti izan ginuen mando, behiak eta ahuntzak eta ardi eta guzietarik izan ginuen, guzietarik.
-Eta aita faten zen Erribrara ardi saldoekin?
-Bai, bai.
-Zu fan zra ere Erribrara?
-Ez, ni Erribrala ez nintzan fan batere, kortik libratu nintzan, Erribrala fan bage.
-Eta aitak zer erraten zuen?
-Pues deuse, aitak urte gutis izan ze, izan ze ene senarra, faten zena artzai, aita ez, aita ya zen delikatu, beti zegon eri, delikatu, baia ene senarra faten zen sei edo zazpi hilabeterendako Erribrala, eta ni kemen berzeekin, lenbiziko urteetan bi semerekin baratzen nintzan, ta aita t'ama. Eta senarra Erribran.
-Eta non barna faten zren Erribrara?
-O, urrun, urrun faten ze, bai, bai, anitx urrun.
-Eta zenbat ardi saldorekin, zenbat ardirekin?
-Ez, pues, eztut erranen zemat, zer saldo ermaten zuen, lauregun edo kala, edo borzegun edo kala, ermaten zuen.
-Artzai?
-Artzai, artzai, eta erraten zuena berak, eta kueba batean lo egiten, eta behar baldin bazien xan, fan behar zien herri batiala gabaz, egunaz zaldiekin, eta artsian errekeituen bila faten zen herriala, ta gandik faten zen gero kueba batiala, kueban erraten zuen, kueban, hobeenian euri egiten zuelarik ituxurak gaiñala.
-Orduan lo egin bage?
-A, lo egiten zien egunaz, iguzkiarekin, artsian ez, igaretzen zen lorik in bage.
-Orduan sei zazpi hilabetendako.
-Bai, bai, bai, faten ze.
-Baina, negua pasatzera?
-Bai, bai, negu guzia kan, halik eta martxoaren azkenial'artio etzen xiten.
-Eta dirua atratzen zuen?
-Ba, hamar durorendako faten zen hilabetian, hamar duro irabazten zue, ez yago eta ez gutiago, hamar duro.
-Eta diru korrekin gauza anitz erosten ahal zen edo guti?
-A, bai, bai, baratzen gintzan ongi, bai, bai. Orduan baitzauden gauzak kariek kala, erosteko, ez orai bezala, ez.
-Orai kario?
-Orduan guti eta orai sobra.
-Orduan zuk egin duzu lana oihanean, bordan, eta etxean ere, etxeko lanak?
-Bai, guziak egiten nuen, bordatik xauntsi eta erkaituak, ala!, bila tiendala, ardo bila, guzietra faten nintzan, eta gero ala!, mandoa kargatu ta bordala, zonbat biaje dauket eginik, bai, ze bizia, ez gaude igual ez, orduan ta orai, ez gaude igual.
-Eta oraiko gazteak hobe bizi dra?
-Ba, sobra ongi oraikoak, sobra ongi.
-Eta, zera, lehen nork egiten zuen lan handiago, gizonak edo emakumeak?
-Emaztiek, emaztiek egiten ginuen lan yago, nik udan xiten zelarik gariak egitatzeko, nik egitatzen nuen gizonek biño yago, izan nuen maiña anitz egitatzeko.
-Orduan udan garia igitatu?
-Bai, bai, egitaz, egitaiaz.
-Eta gero gari horrekin zer egiten zen?
-A, pues, gari kura larrian, eultziak, eta egiten ginuen eultzia, pues, behiekin, bi behi xuntatu buztarriaz eta ala!, eultziala, gero faten gintzan bukatuz, bukatuz, "ala! bazterriala!", "ala, erdiala, erdiala!", ta kala xardukitzen ginue.
-Eta eultzitu eta gero haizearekin edo...
-Bai, bai, bai, sardiaz haizatzen ginuen, eta garia palaz, agotza sardiaz ta garia palaz, zer moduak e?, orduan, zer moduak! Eta orai ezta igual, ez, ez, orai ezta ez ogirik egiten ta deus ere, orai guziek eragutzen die ogia atariala. Ze behar die emazte kebek, eztie ikasi ni bezala ez, ni bezala ez. Etxekoandre konek eztu ez ogirik egin, ya konen denbran etzen egiten ogirik, baia nik bai in ditut anitz.
-Eta irina nondik ekartzen zenuten?
-Baginuen errotara, ematen ginuen garia ta kan ehotzen ze, eta gero eragutzen ginuen zakuan irina etxera, ta irin kartaz egiten ginuen ogiak.
-Ogi ona?
-Ba, bai, bai, ogiak onik onik...
-Kuku bitarte, Natibitate, gabaren gaba, artzaia dantzari, ardia belari, argi, argi, mundu guziari. Etxe kontan laur ardi, laurek zortzi begarri, etxe kontan bai ardo, etxakin zomana, eraukizu kozu bana, xakiteko zomana, etxe kontako nagusi-etxekoandriek izan zaela gaba on, abalili!
Suscribirse a:
Entradas (Atom)